De dominante positie van ASML in de wereldwijde chipindustrie is een goed voorbeeld van hoe Europese technologie en samenwerking de wereldmarkt vorm kunnen geven.
Inhoudsopgave
Minder zichtbaar, maar even fascinerend, is de rol van het Duitse ZEISS in dit verhaal. Samen vormen ze de stille kracht achter de moderne digitale wereld.
Europese wortels: ASM en Philips
ASML werd begin jaren 80 opgericht als een joint venture tussen ASM International en Philips. ASM is een Nederlandse pionier in dunnefilmtechnologie voor de halfgeleiderindustrie, opgericht door Arthur del Prado. Philips droeg kapitaal, technologie en productie-ervaring bij.
Beide bedrijven erkenden dat de toekomst lag in lithografie — het etsen van patronen op silicium met behulp van licht, de kern van chipproductie. Deze samenwerking legde de basis voor wat later ASML zou worden: een onafhankelijke speler die de lithografiewereld volledig zou veranderen.
ZEISS: Een verdeelde reus uit Duitsland
Parallel aan deze ontwikkeling beleefde ZEISS zijn eigen unieke Europese geschiedenis. Na de Tweede Wereldoorlog werd het bedrijf gesplitst:
- Jena kwam in Oost-Duitsland (DDR) terecht
- Oberkochen werd herbouwd in West-Duitsland (BRD)
Beide takken ontwikkelden zich decennialang afzonderlijk, waarbij de val van de Berlijnse Muur het keerpunt markeerde richting hereniging. Die complexe geschiedenis is nog steeds zichtbaar, zelfs in het ZEISS-logo , waar de elliptische curve onderaan verwijst naar een lens en het optische erfgoed van het bedrijf.
De kracht van licht: lithografie en EUV
De technologie van ASML draait om het projecteren van lichtpatronen op silicium. De nieuwste generatie machines maakt gebruik van extreem ultraviolet licht (EUV) met een golflengte van 13,5 nanometer. Hierdoor kunnen chipmakers transistors op atomaire schaal printen.
EUV werkt echter alleen met optica van ongekende precisie. Carl Zeiss SMT GmbH is ‘s werelds enige leverancier van de benodigde spiegels en lenzen, zo precies dat zelfs een moleculaire afwijking fataal zou zijn.
Strategische onderlinge afhankelijkheid
De afhankelijkheid is wederzijds en absoluut. ASML:
- investeerde €1,5 miljard in Carl Zeiss SMT
- verwierf in 2016 een belang van 24,9%
- heeft sindsdien miljarden aan dividenden ontvangen
De omzet van Carl Zeiss SMT groeide van € 1,2 miljard (2016) naar € 4,1 miljard (2024) . ASML noemt Zeiss SMT openlijk de kritische schakel in haar toeleveringsketen: zonder Zeiss staat Veldhoven stil.
Technologie, Geopolitiek en Economische Macht
Elke EUV-machine kost meer dan $ 150 miljoen en wordt alleen geleverd aan geallieerde landen. China wordt buiten de deur gehouden. Zeventien jaar onderzoek en miljardeninvesteringen leidden tot deze dominante positie.
Dit is geen Amerikaans of Chinees succesverhaal, maar een Europese technologische triomf – geboren uit samenwerking, wederopbouw en precisie.
.jpg)
Conclusie: Europese kracht in een mondiale industrie
Van ASM en Philips tot ASML, van Jena en Oberkochen tot een herenigd ZEISS: deze twee bedrijven vormen samen de ruggengraat van de wereldwijde halfgeleiderindustrie. Hun onderlinge verbondenheid laat zien waartoe Europa in staat is als technologische krachten worden gebundeld.
Het licht van Europa – letterlijk vastgelegd in lenzen en spiegels – bepaalt de wereldwijde standaard voor de digitale toekomst.